یادداشتی درباره رنگ چادر و دیدگاه فقهی و فرهنگی آن

عدّه‌ای می‌گویند رنگ سیاه، افسردگی می‌آورد و به همین دلیل بعضی از خانم‌ها چادرشان را کنار می‌گذارند و مانتوهایی با رنگ‌های بازتر و شادتر می‌پوشند.

به گزارش راه شلمچه، از نظر فقهی استفاده از لباس‌های مشکی مانند پیراهن، شلوار و... مکروه است، امّا به فتوای مشهور فقها این کراهت در سه مورد رفع شده است: کفش، عمامه و عباء. در زبان عربی به چادر زنان، عبائة گفته می‌شود و دوخت آن شبیه عبای مردان است.

طبق دیدگاه مشهور، استفاده از رنگ مشکی در چادرها کراهتی ندارد، ولی به حسب طبع اوّلی بهتر است از رنگ‌های دیگر مانند سرمه‌ای یا خاکستری استفاده شود. با این حال، در جامعه‌ی کنونی ما دو نکته باعث شده پوشیدن چادر مشکی اولویت داشته باشد:

نکته اول اینکه در کشور ما پوشیدن چادرهای رنگی مرسوم نیست و ممکن است موجب انگشت‌نما شدن بانوان شود. در کشورهای دیگر مانند افغانستان، استفاده از چادرهای سرمه‌ای رایج است، اما در ایران هنوز این فرهنگ شکل نگرفته است.

نکته دوم آن است که چادر مشکی در ایران نماد پاکدامنی و عفاف شده و بار فرهنگی خاصی دارد. بنابراین در شرایط فعلی، پوشیدن چادر مشکی مناسب‌تر است؛ هرچند اگر روزی فرهنگ عمومی تغییر کند و رنگ‌های روشن‌تری مانند خاکستری یا سرمه‌ای جایگزین شود، با مذاق دین اسلام سازگارتر خواهد بود.

البته رنگ‌های بسیار روشن و جلب‌توجه‌کننده مانند صورتی، آبی یا سبز برای چادر پسندیده نیستند. رنگ سفید نیز اگر باعث جذابیت و جلب توجه شود، ناپسند است.

برخی روانشناسان گفته‌اند که رنگ سیاه ذاتاً دافعه ایجاد می‌کند و برای محیط‌هایی که نیاز به فاصله‌گذاری دارند مناسب است، در حالی که رنگ‌های روشن جاذبه دارند. شاید به همین دلیل از صدر اسلام، خانم‌ها برای حفظ حریم در برابر نامحرمان، ناخودآگاه چادر مشکی را انتخاب کرده‌اند.

در فرهنگ امروز هم معمول است که خانم‌ها هنگام خروج از منزل از چادر مشکی استفاده می‌کنند، اما در محیط‌های خانوادگی و مجالس زنانه، چادرهای رنگی به‌کار می‌برند.

بنابراین، به فتوای مشهور فقها، رنگ مشکی در چادر نه تنها مکروه نیست بلکه در جامعه‌ی کنونی ما فوائد و کارکردهای فرهنگی دارد. البته اگر روزی فرهنگ عمومی تغییر کند و رنگ‌های ملایم‌تر جایگزین شوند، از نظر دینی و روانی نیز مناسب‌تر خواهد بود.

در زمینه‌ی روانشناسی رنگ‌ها، قضاوت قطعی درباره تأثیر رنگ مشکی بر افسردگی وجود ندارد. فراوانی بیش از حد رنگ مشکی در خانه یا پوشاک ممکن است باعث دل‌گرفتگی شود، اما استفاده‌ی محدود از آن، مثلاً در چادر، نمی‌تواند عامل افسردگی باشد.

در نتیجه، نمی‌توان به بهانه‌ی افسردگی، یک سنت حسنه را کنار گذاشت و بانوان را به استفاده از لباس‌های رنگی ترغیب کرد که ممکن است باعث انگشت‌نما شدن آنها شود. زیان اجتماعی چنین رفتاری، به‌مراتب بیشتر از اثر احتمالی رنگ مشکی است.

محمدحسن وکیلی