راه شلمچه- احمدرضا احمدپور؛ دور پنجم مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا در ۲خرداد۱۴۰۴ در سفارت عمان در رم، با میانجی‌گری عمان برگزار شد. به گفته مقام‌های عمانی این گفت‌وگوی غیر مستقیم، «مقداری پیشرفت» داشت؛ اما به توافق نهایی نرسید اما بسیاری آن را سازنده خواندند.
روند مذاکرات و مواضع طرفین
ایران بر حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم برای برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید دارد. عراقچی در صفحه خود در شبکه X نوشت: «صفر سلاح هسته‌ای = توافق داریم. صفر غنی‌سازی = توافق نداریم»
این موضع عراقچی با ماده سوم پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) هم‌خوانی دارد که توسعه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای را حق کشورها می‌داند. در مقابل، آمریکا بر توقف کامل غنی‌سازی پافشاری می‌کند. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، مدعی است که غنی‌سازی تنها در کشورهای دارای سلاح هسته‌ای انجام می‌شود.
استیو ویتکاف نیز گفته غنی‌سازی حتی یک‌درصد پذیرفتنی نیست.
البوسعیدی وزیر خارجه عمان که نقش میانجی سازنده‌ای داشت. اعلام کرد پیشنهادهایی برای رفع موانع ارائه شده که در پایتخت‌ها بررسی می‌شوند.
عراقچی این دور را «یکی از حرفه‌ای‌ترین گفت‌وگوها» خواند و افزود که پیشنهادهای عمان می‌تواند به پیشرفت کمک کند، مشروط بر پذیرش اولیه طرفین.
چشم‌انداز سیاسی ایران
مذاکرات رم در فضایی پرتنش برگزار شد. در ایران، فشارهای اقتصادی و اجتماعی، دولت مسعود پزشکیان را به سوی دیپلماسی فعال سوق داده است. پیشتر، پزشکیان تأکید کرد که ایران در مذاکرات با آمریکا جدی است و توافقی منطقی و عزتمندانه می‌خواهد؛ اما موضع سخت‌گیرانه آمریکا و تهدیدات اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، فضای سیاسی را پیچیده کرده است.
ادامه گفت‌وگوها، به گفته عراقچی، «گامی مثبت» است، ولی اصرار آمریکا بر «غنی‌سازی صفر» یا رد نظارت گسترده‌تر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) از سوی ایران می‌تواند به بن‌بست بینجامد.
در صورت موفقیت مذاکرات، ایران می‌تواند از انزوای دیپلماتیک فاصله بگیرد و روابط با اروپا و کشورهای منطقه را بهبود بخشد. پیشنهادهای عمان که به گفته البوسعیدی «بدون تعهد» بررسی می‌شوند، چه‌بسا توافقی موقت را به‌دنبال داشته باشد، مثلا توافق بر کاهش غنی‌سازی به ۳.۶۷درصد در ازای لغو همه یا برخی تحریم‌ها؛ اما اگر مذاکره شکست بخورد، خطر تحریم‌های تازه مانند تحریم‌های ۱۲مه ۱۴۰۴ یا اقدامات نظامی افزایش می‌یابد که دراین‌صورت، می‌تواند نارضایتی داخلی را تشدید کرده و مشروعیت دولت را تضعیف کند.
چشم‌انداز اقتصادی ایران
مذاکرات رم بر اقتصاد ایران اثر مستقیم گذاشت. کاهش نرخ دلار در بازار آزاد به کانال ۸۲۰۰۰تومان در هفته منتهی به ۲خرداد۱۴۰۴ نشان‌دهنده سیگنال‌های مثبت مذاکرات بر اقتصاد ایران است.
تحلیلگران می‌گویند ادامه گفت‌وگوها می‌تواند ثبات نسبی به بازار ارز و سرمایه بیاورد. اما عدم توافق ممکن است دلار را به کانال ۹۰,۰۰۰ تومان بازگرداند. لغو تحریم‌ها، حتی به‌صورت محدود، می‌تواند صادرات نفت را افزایش دهد و درآمد ارزی را بهبود بخشد، که برای کاهش تورم [حدود ۳۵٪ در سال ۱۴۰۴] و حمایت از اقشار کم‌درآمد حیاتی است؛ بااین‌حال، چالش‌های داخلی مانند کمبود انرژی و تورم بالا پابرجاست. توافق موقت می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و روابط تجاری با اروپا و آسیا را تقویت کند؛ اما شکست مذاکرات و تشدید تحریم‌ها، به‌ویژه با تهدید «اسنپ‌بک» از سوی فرانسه اقتصاد را به رکود عمیق‌تری می‌کشاند.
برداشت
دور پنجم مذاکرات در ۲خرداد۱۴۰۴ با وجود پیشرفت نسبی، به توافق نهایی نرسید، ولی ادامه گفت‌وگوها نشانه‌ای از امید به دیپلماسی است. مواضع سرسختانه ایران و آمریکا، با میانجی‌گری عمان، مذاکرات را در مسیری حساس، اما امیدوارکننده نگه داشته است. از نظر سیاسی، موفقیت مذاکرات می‌تواند جایگاه ایران را در منطقه تقویت کند؛ اما شکست آن خطر انزوای ایران و تنش منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. از نظر اقتصادی، ثبات بازارها به پیشرفت گفت‌وگوها وابسته است و توافق موقت می‌تواند گشایشی برای اقتصاد بحران‌زده ایران باشد. آیا دیپلماسی عمان گره مذاکرات را باز خواهد کرد؟
