به گزارش راه شلمچه، محمودرضا کبيری‌یگانه استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل روز پنجشنبه ۱۸ اردیبهشت در دوره مهارت‌افزایی پیشرفته خبری با موضوع روانشناسی خبر که در محل خبرگزاری رسا برگزار شد به تحلیل ابعاد گوناگون روانشناسی خبر در عرصه رسانه پرداخت و از کم‌توجهی به این حوزه در کشور انتقاد کرد.
کبیری یگانه در ابتدای سخنان خود با اشاره به ضعف جدی در حوزه روانشناسی خبر در رسانه‌های داخلی، تصریح کرد: بیشتر فعالیت‌های صورت‌گرفته در ایران در زمینه روانشناسی خبر، محدود به بازنشر مطالب بوده و پژوهش و تولید علمی در این عرصه بسیار محدود است.
شش مؤلفه اساسی در روانشناسی خبر
وی با اشاره به پژوهش‌های علمی معتبر در این حوزه، گفت: روانشناسی خبر مبتنی بر مؤلفه‌هایی همچون تعصب، رفتار غیرکلامی، رفتار گروهی، ادراک اجتماعی، پرخاشگری و رهبری است، این مؤلفه‌ها نقش اساسی در چگونگی ادراک و دریافت خبر توسط مخاطب دارند.
استاد دانشگاه یادآور شد: مخاطبان دهه نودی به شدت بازخواست می‌کنند؛ بنابراین تولید محتوا نیازمند رویکردهای ویژه است، رفتارهای گروهی نیز در این زمینه نقش پررنگی دارند، هر خبری که به مخاطب می‌رسد تحت تأثیر روانشناسی اجتماعی تحلیل می‌شود و باید در این مسیر گام به گام و بر اساس اقتضائات گفتمانی حرکت کرد.
وی به تغییر مفهوم دروازه‌بانی خبر نیز اشاره کرد و افزود: امروز دیگر همه خبرها منتشر می‌شوند، اما تنها برخی بزرگ می‌شوند، در بحران‌های اجتماعی تطبیق رسانه با زبان مردم و مجاورت‌های فرهنگی بسیار اهمیت دارد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر جنبه انسانی روانشناسی خبر گفت: رسانه باید با انسان پویا ارتباط برقرار کند؛ در غیر این صورت، خبر در لایه‌های اجتماعی تأثیرگذار نخواهد بود، در مقابل نگاه اومانیستی که بر محور خودمحوری است، باید ارزش‌های فرهنگی خود را برجسته کرد.
ابزارهای روانشناسی خبر
وی در ادامه به انواع کنترل‌ها در فرآیند روانشناسی خبری اشاره کرد و گفت: کنترل توزیع و کنترل پس از انتشار از جمله مدل‌هایی هستند که در طراحی و انتشار خبر نقش مهمی دارند، گاهی برای انتشار یک خبر مدت زیادی صرف طراحی روانشناختی آن می‌شود.
کبیری یگانه با اشاره به خروجی‌های برخی مراکز بین‌المللی در حوزه روانشناسی رسانه گفت: امروزه برخی اندیشکده‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید از شرق‌شناسی عبور و به ایران‌شناسی روی آورد؛ چراکه در فضای شرق گفتمان‌های متفاوتی وجود دارد و برای تأثیرگذاری مؤثر باید به‌صورت جزئی‌تر وارد بطن جامعه ایرانی شد.
وی با اشاره به جایگاه راهبردی رسانه گفت: رسانه مانند کوهی است که فقط قله آن از آب بیرون زده و برای موفقیت در آن هزینه بسیار لازم است.، در مذاکرات امروز جهانی نمایندگان اندیشکده‌ها پشت صحنه حضور دارند و نگرش‌ها و رویکردهای فکری آنها در روند مذاکرات بسیار تعیین‌کننده است.
خبرگزاری رسا، پیشگام در تولید محتوای تحلیلی
وی به ویژگی های خبرگزاری رسا اشاره کرد و افزود: خبرگزاری رسا از معدود رسانه‌هایی است که به‌صورت تخصصی اقدام به تولید خبرهای تحلیلی می‌کند و این موضوع نشان از کیفیت و نگاه راهبردی این مجموعه رسانه‌ای دارد.
کبیری یگانه با اشاره به رویکرد رسانه‌ای ترامپ، خاطرنشان کرد: ترامپ در حوزه روانشناسی خبر فعالانه عمل می‌کند و هیچ‌گونه اعتقادی به رسانه‌های بزرگ جریان اصلی ندارد، او به‌جای تکیه بر ساختار رسانه‌ای رسمی و پرهزینه، سعی دارد از بسترهایی استفاده کند که کم‌اعتبار جلوه می‌کنند اما می‌توانند موج‌آفرینی مؤثر داشته باشند؛ نتیجه این رویکرد تضعیف رسانه‌های بزرگ خبری است.
وی افزود: روانشناسی اجتماعی در خبر به ما می‌گوید طرف مقابل همیشه در حالت اکتیو و فعال است؛ لذا ما نیز باید در رسانه به‌صورت آفندی و تهاجمی حرکت کنیم. هرگونه انفعال در این حوزه، سبب فرصت‌سازی برای دشمن می‌شود، در تاریخ روابط بین‌الملل نیز مشاهده شده که هیچ کشوری با دادن امتیاز از نگاه استعماری طرف مقابل در امان نمانده است.
کبیری‌یگانه از پدیده‌ای نوظهور به‌نام «جستارپرستی» سخن گفت و اظهار داشت: جستارپرستی به معنای حرکت آزاد میان ایده‌ها و نپذیرفتن چارچوب‌های ثابت است و در این نگرش فرد به جای جستجوی حقیقت مطلق به خود فرآیند کاوش و تأمل به عنوان حقیقت نگاه می‌کند، این جریان فکری جدید اکنون در برخی دانشگاه‌ها در حال تدریس است.
تنوع‌گرایی، انعطاف‌پذیری و گسترش گفتمان
وی ویژگی‌های جستارپرستی را چنین برشمرد: انعطاف‌پذیری ذهنی، نگاه انتقادی، پرسش‌گری، و تمرکز بر فرآیند به‌جای نتیجه، از ویژگی‌های مهم این نگرش فکری است و در عصر انفجار اطلاعات باید مخاطب را با پیروزی‌های لحظه‌ای همراه کرد و گفتمان خود را در فضای مجازی به شیوه‌ای جذاب گسترش داد.
این کارشناس رسانه به پدیده «مارپیچ سکوت» اشاره کرد و گفت: فرزندان جامعه امروز کمتر صحبت می‌کنند و تنها زمانی وارد گفتگو می‌شوند که مطمئن باشند حرفشان تأثیرگذار و برنده است. رسانه‌ها همواره بر حل مشکلات از طریق گفتگو تبلیغ می‌کنند اما در عمل، خشونت و تقابل بیشتر دیده می‌شود. نگاه خودتحقیری در جامعه حاصل جریان‌سازی گفتمان‌های غربی است.
ترامپ، ناکام در جهان؛ تمرکز بر ایران
کبیری یگانه تصریح کرد: ترامپ در بیشتر پرونده‌های بین‌المللی شکست خورده و تنها جایی که به دنبال پیروزی است، ایران است؛ چراکه گفتمان حول محور ایران در فضای رسانه‌ای جهانی بسیار پررنگ است و او سعی دارد با ابزار روانشناسی رسانه، بر این حوزه تمرکز ویژه داشته باشد.
وی افزود: در روانشناسی آستانه تحمل زمانی که فرو می‌ریزد فرد تسلیم ذهنیت القایی رسانه می‌شود. کاهش صبر قدرت تفکر را پایین می‌آورد و تمرکز بر لحظه به‌جای آینده شکل می‌گیرد. روانشناسی اجتماعی به آینده نگاه دارد و این خشم دیجیتال، آسیب‌های جدی به سلامت جامعه وارد می‌کند.
این استاد دانشگاه خود رسانه را خط مقدم جبهه فکری توصیف کرد و گفت: رسانه فضایی می‌سازد که انسان از واقعیت بیرونی فرار کند. این فضا به‌تدریج محدود و تنگ می‌شود. در چنین شرایطی رسانه باید بتواند اندیشه‌ها را مدیریت و هدایت کند.
وی در پایان سبک زندگی دیجیتالی را این‌گونه تعریف کرد: سبک زندگی دیجیتال یعنی برقراری تعادل میان استفاده از فناوری و حفظ سلامت روانی، اجتماعی و عاطفی. این الگو لازمه بقا و پویایی در جامعه امروز است.
